Podstawowe elementy oprawy – nazewnictwo
Oprawa jest taką formą wykończenia druku, w której to nastąpiło trwałe połączenie wkładu z okładką.
Okładka osłania wkład, charakteryzuje się zwiększoną sztywnością w porównaniu do wkładu i stanowi ona zewnętrzny element oprawy. Do jej części składowych zalicza się okładzinę: przednią i tylną oraz grzbiet. Okładka może być wykonana z papieru o wysokiej gramaturze, tworzywa sztucznego, bądź materiału – tkaniny. Znajdują się na niej niezbędne informacje związane z treścią dzieła, która przedstawiona jest na kartach wkładu, m.in. tytuł dzieła, jego autor czy nazwa wydawnictwa. Okładka podlega opracowaniu graficznemu. Jest ono zróżnicowane w zależności od tematyki dzieła, odbiorcy i estetyki wydania. Na grzbiecie okładki umieszcza się przede wszystkim tytuł, choć słuszne jest dodatkowo umieszczenie autora. Kierunek tekstu zawartego na grzbiecie okładki powinien przebiegać od góry do dołu oprawy, natomiast nie jest to regułą. Czasami zdarza się, iż na okładkę nałożony jest dodatkowy materiał ochronny, który określa się mianem obwoluty.
Obwolutę zalicza się do akcydensów. Jest przeznaczona do ochrony oprawy i nakładana luźno na okładkę. Ma skrzydełka, które umożliwiają przyleganie jej do okładki. Na nich umieszcza się informacje dotyczące dzieła, np.: biografię autora, krótki wstęp, jedno-, dwuzdaniową recenzję uznanych autorytetów w danej dziedzinie. Zazwyczaj obwolutę poddaje się kilku procesom uszlachetniania druku, stąd też, ze względu na jej estetykę oraz bogactwo wykończenia powierzchni, pełni ona funkcję nie tylko ochronną i informacyjną, lecz również reklamową.
Wkład stworzony jest z luźno położonych na sobie kartek ale też może być składką lub kompletem składek, zatem rozróżnia się następujące rodzaje wkładu:
- wkład kartkowy – grzbiet kartek pokrywany jest materiałem łączącym zarówno kartki ze sobą, jak i kartki (tworzące wkład) z okładką – w grzbiecie nie ma złamów,
- wkład jednoskładkowy – grzbiet wkładu, tzw. składki (legi) tworzy jeden złam,
- wkład wieloskładkowy – w przeciwieństwie do wkładu jednoskładkowego, grzbiet powstaje z nałożenia kolejnych składek, które tworzą na grzbiecie wiele złamów.
Wszystkie te warianty wkładu połączone są ze sobą od strony grzbietu – materiałem łączeniowym (drutem, nicią, klejem, itp.) – z której to nastąpi połączenie wkładu z okładką.
W zależności od sposobu połączenia wkładu z okładką, wyróżnia się następujące typy opraw:
- oprawa prosta – połączenie wkładu z okładką następuje bezpośrednio, poprzez połączenie grzbietu wkładu z grzbietem okładki – połączenie takie wykonuje się za pomocą materiału łączącego,
- oprawa złożona – połączenie wkładu z okładką zostało wykonane nie bezpośrednio, tzn. poprzez grzbiet wkładu i okładki, natomiast realizowane jest przez wyklejkę, którą stanowi arkusz papieru, zazwyczaj o nieco wyższej gramaturze w porównaniu do wkładu, przyklejony do pierwszej kartki wkładu i wewnętrznej części okładki,
- oprawa specjalna – w tym wariancie wkład nie jest połączony z okładką bezpośrednio przez ich grzbiety (jak w przypadku opraw prostych), ani też poprzez wyklejkę (tak jak w oprawach złożonych), natomiast połączenie to realizowane jest w inny sposób, np. poprzez spiralę.
Kolejną klasyfikacją opraw jest podział odnoszący się do sztywności okładek. W związku z tym, wyróżnia się:
- oprawy twarde – mają okładki twarde, tzn. w przeciwieństwie do opraw miękkich, wykonane są one z materiału o wysokiej sztywności,
- oprawy miękkie – posiadają okładki miękkie – elastyczne.
Istotną rolę w oprawach odgrywają rodzaje połączeń, czy to części wkładu (kartek, składek) między sobą, czy też wkładu z okładką. Zalicza się do nich:
- łączenie drutem – charakteryzuje się połączeniem wkładu z okładką realizowanym poprzez zszywkę,
- łączenie nićmi – polega na połączeniu części wkładu z sobą oraz następnie z okładką, przez szycie nićmi (białymi lub termoplastycznymi) za pomocą odpowiedniego ściegu,
- łączenie klejem – polega na nałożeniu warstwy najlepiej bezbarwnego kleju na grzbiet wkładu, tak aby połączyć poszczególne części, stanowiące później jego integralną całość, a następnie wkład ten połączyć z okładką,
- łączenie specjalne – charakteryzuje się zastosowaniem elementu, np. z tworzywa sztucznego (klamry, spirali), który ma możliwość połączenia elementów wkładu ze sobą jak i wkładu z okładką bez wykorzystywania konwencjonalnych połączeń (drutem, nićmi, klejem).
Jako ciekawostkę należy również dodać, iż wiele opraw ma też swoje nazwy własne, które wynikają przede wszystkim z ich zastosowań, m.in. oprawa zeszytowa.
WN
