Około 1440 r. Jan Gutenberg skonstruował urządzenie odlewnicze, które można było używać do wielokrotnego odlewania pojedynczych czcionek, co zapoczątkowało rozwój drukarstwa.
Wielkość i kształt czcionek Gutenberg upodobnił do pisma stosowanego w księgach pisanych ręcznie, tzw. tekstury. Późniejsze zróżnicowanie wielkości pisma nie było oparte na żadnych jednostkach miary. Drukarze byli wówczas samowystarczalni i na własne potrzeby odlewali czcionki takich wielkości, jakie były odpowiednie do wykonania określonego dzieła.
W miarę rozwoju drukarstwa odlewnictwo czcionek rozwinęło się w osobną gałąź rzemiosła, ale nadal brak było jednolitości mierzenia wielkości. Okres ten, tzw. miar domowych trwał prawie trzy wieki.
Pierwszego ujednolicenia miar drukarskich dokonał w 1737 r. Pierre Simon Fournier – rytownik, odlewnik i typograf. Opracował on plan miar drukarskich za pomocą punktu typograficznego. Podstawą wyznaczającą wielkość tego punktu była ówczesna miara długości – stopa francuska, która dzieliła się na 12 cali, a cal na 12 linii. Fournier podzielił linię na 12 punktów i dwa takie punkty przyjął za jednostkę miary drukarskiej, nazywając ją punktem typograficznym.
W roku 1775, po reformie miar we Francji, ponownie wielkość punktu typograficznego wyznaczył Ambrois Didot, opierając się na tych samych zasadach co jego poprzednik, z tym że za podstawę przyjął stopę paryską.
Po wprowadzeniu w Europie miar metrycznych należało ponownie określić wartość punktu typograficznego. Herman Berthold (w 1879 r.) przeliczył miary Didota, przyjmując że 798 punktów równa się 30 cm. Od tego czasu przyjmowało się, że użytkowa wielkość punktu wynosi w zaokrągleniu 0,376 mm.
Punkt typograficzny jest podstawową jednostką wielkości typograficznych systemu Didota.
System oparty na miarach Didota praktycznie nie jest już używany, przeszedł do historii wraz z zecerniami, choć funkcjonował jeszcze na początku XXI w., dzięki polskiemu programowi o nazwie CYFROSET (niestety firma, która go tworzyła nie podołała wymogom rynku i zlikwidowała działalność w 2002 r.).
WSZYSTKIEMU WINNI AMERYKANIE…
A właściwie system Pica, bo właśnie w Ameryce doczekał się swojej definicji. Miary amerykańskie powstały na bazie cala angielskiego:
1 punkt typograficzny = 1/12 pica = 0,3514 mm = 0,138 cala,
czyli w ułamkach około 1/72 cala
1 pica = 12 punktów typograficznych = 4,2169 mm
…A SZCZEGÓLNIE FIRMA ADOBE
Firma Adobe chcąc ułatwić życie zaokrągliła punkt amerykański do dokładnie 1/72 cala, by łatwiej można go było przeliczać na anglosaskie miary metryczne. W ten sposób zmieniona nieco miara trafiła do języka postscriptowego, który opisuje każdy element na stronie jako obiekty wektorowe. Metoda języka postscriptowego, przyczyniając się do większej wydajności urządzeń (komputerów, drukarek, naświetlarek itp.) zapewniła sobie sukces rynkowy i dlatego punkty Adobe na stałe weszły do naszego życia.
Zachowana została idea punktu, czyli punkt nadal oznacza 1/12 pica, ale zmianie uległ rozmiar samego punktu:
1 punkt (pt) = 1/72 cala = 0,3528 mm
1 pica (p) = 1/6 cala = 4,2333 mm
ZMIENIŁA SIĘ MIARA – TERMINOLOGIA POZOSTAŁA
(wiedza nie całkiem bezużyteczna)
W Polse nadal podstawową jednostką typograficzną jest punkt, choć jego rozmiar określa miara Adobe. Punkt określany jest skrótem (p.) lub symbolem (∆).
Istnieją również wtórne jednostki wielkości typograficznych, będące wielokrotnością punktu, z których najczęściej używane to:
1 cycero (skrót – cyc., symbol ) = 12 punktom
1 kwadrat (skrót – kw., symbol □)= 4 cycerom = 48 punktom
STOPIEŃ PISMA
Stopień pisma to jeden z trzech podstawowych parametrów każdej czcionki, pozostałe dwa to odmiana i krój.
Jak zmierzyć stopień pisma na wydruku? (Patrz rysunek poniżej). Wystarczy dokładna linijka z odczytem co pół milimetra, lub linijka typograficzna (ale tę coraz trudniej kupić).
DLA CIEKAWSKICH
(zwyczajowe nazwy stopni pisma)
4 p. – diament
5 p. – perl
6 p. – nonparel
7 p. – kolonel
8 p. – petit
9 p. – borgis
10 p. – garamond
12 p. – cycero
14 p. – średnian
16 p. – tercja
20 p. – dwugaramond
